Waarom we steeds opnieuw in dezelfde rollen belanden
In conflicten of emotionele situaties vervallen we vaak onbewust in vaste patronen. Je reageert zoals je altijd reageert, zelfs wanneer dit niet helpt. De vraag is: waarom gebeurt dit steeds opnieuw? En nog belangrijker: hoe kom je eruit en blijf je in je kracht?
De dramadriehoek biedt een helder en praktisch model om destructieve communicatiepatronen te herkennen. Door dit te doorbreken kun je communicatie gelijkwaardiger, bewuster en effectiever maken — zowel met anderen als met jezelf.
Wat is de dramadriehoek?
De dramadriehoek is een psychologisch model van Stephen Karpman dat laat zien hoe mensen in stressvolle situaties of conflicten onbewust in drie destructieve rollen stappen:
- Het Slachtoffer voelt zich machteloos en afhankelijk.
- De Redder neemt verantwoordelijkheid over die niet van hem of haar is.
- De Dader reageert vanuit frustratie, verwijt of controle.
Ook in je intern dialoog of levensverhaal speel je vaak één van deze rollen. Opvallend is dat de rollen snel kunnen wisselen: een Redder verandert bijvoorbeeld in een Slachtoffer wanneer zijn hulp niet wordt gewaardeerd.
Hoe ontstaan deze rollen?
De dramadriehoek ontstaat meestal vanuit oude overtuigingen, zoals bijvoorbeeld:
- “Ik kan dit niet alleen.”
- “Ik ben waardevol als ik nodig ben.”
- “Ik moet controle houden.”
Deze overtuigingen activeren automatische reacties, waardoor je handelt vanuit patronen in plaats van vanuit je volwassen zelf. Vaak herken je deze rollen bij je ouders in je gezin van herkomst; niet vreemd dus dat ze zo vertrouwd én zo frustrerend aanvoelen. Je blijft achter met hetzelfde rotgevoel. We zijn ons meestal niet bewust van de rol die we spelen. Het is geen bewuste keuze, maar een aangeleerde manier om met onzekerheid, kwetsbaarheid en macht om te gaan. De drie rollen houden elkaar daarbij voortdurend in stand.
De drie rollen van de dramadriehoek
1. De rol van het Slachtoffer
Het Slachtoffer voelt zich klein, machteloos en afhankelijk.
Hij staat aan de waterkant, laat zich in de rivier vallen en roept: “Help, ik kan dit niet!” — terwijl hij eigenlijk best kan zwemmen. Als iemand hem redt, bevestigt dat zijn innerlijke overtuiging: “Ik kan het niet alleen.”
Verdriet hangt als een zware jas om zijn schouders. Hij voelt zich minderwaardig en verwacht dat anderen hem overeind houden.
Emotionele kern: verdriet, machteloosheid, afhankelijkheid.
2. De rol van de Redder
De Redder houdt alles in de gaten en schiet al te hulp voordat iemand überhaupt om hulp heeft gevraagd.
Hij biedt oplossingen, adviezen en soms zelfs problemen die hij eerst zelf benoemt om ze daarna te kunnen “oplossen”.
Hij springt meteen het water in om het Slachtoffer eruit te trekken — ook als dat niet nodig is. De Redder voelt zich pas waardevol wanneer iemand hem nodig heeft. Zo houdt hij anderen klein en afhankelijk, hoe goed zijn intenties ook lijken.
Zijn drijvende kracht is triomf: belangrijk zijn, onmisbaar zelfs.
Emotionele kern: waarde ontlenen aan onmisbaar zijn.
3. De rol van de Dader
De Dader wijst snel met de vinger.
“Wat doe jij míj aan?” zegt hij, alsof de wereld hem voortdurend tekortdoet.
Hij zoekt de zwakke plekken van anderen op, niet uit kracht maar uit frustratie. Boosheid is zijn eerste reflex — vaak al vóór hij begrijpt waarom hij boos is. Hij verheft zich boven anderen, niet uit superioriteit, maar vanuit angst om tekort te schieten.
Onder de overtuiging “Jij bent niet oké, ik wel” schuilt meestal een diep gevoel van onzekerheid.
Emotionele kern: boosheid, angst voor kwetsbaarheid.
Doorbreek het patroon
Uit de dramadriehoek stappen vraagt moed. Je ziet de werkelijkheid zoals die is, zonder de beschermingsmechanismen van vroeger.
- Het Slachtoffer groeit naar de Doener: iemand die zelf verantwoordelijkheid neemt voor eigen gedachten, gevoelens, gedrag en behoeften. Iemand die kwetsbaarheid toont vanuit zelfvertrouwen. Je gaat zelf oplossingen zoeken en om hulp vraagt zonder afhankelijk te worden. Vraag jezelf eens af wat je kunt doen en kom in actie. Jij neemt de regie.
- De Redder groeit naar de Helper: iemand die ondersteunt en checkt wat de ander nodig heeft zonder over te nemen, vertrouwen geeft en ruimte laat voor ontwikkeling. Je hebt medeleven en geen medelijden. Geef aan wat jij de ander kunt bieden en vraag hoe je kunt helpen.
- De Dader groeit naar de Vrager: iemand die constructieve feedback geeft en grenzen aangeeft zonder te kwetsen. Iemand die assertief en helder is over wat je wel en niet wilt. Stel vragen stellen in plaats van beschuldigen. Respecteer jezelf en de ander.
Tot slot
Uit oude patronen stappen begint altijd met nieuwsgierigheid en zachtheid voor jezelf. Merk je dat je dit verder wilt onderzoeken of dat je ondersteuning wenst bij het ontwikkelen van heldere, warme communicatie? Dan ben je van harte welkom om contact op te nemen. Ik loop graag een stukje met je mee.
Reactie plaatsen
Reacties